Adwokat Daniel Łudczak » Postępowanie nakazowe i upominawcze, czyli jak sprawnie dochodzić świadczeń pieniężnych?

Trafienie na nierzetelnego kontrahenta nie jest w dzisiejszych czasach niczym niemożliwym – takie przypadki zdarzają się wręcz dość często. Wspomniana „nierzetelność” wyraża się przeważnie w braku zapłaty rachunku bądź faktury za sprzedany towar lub wykonaną usługę, W takiej sytuacji spada na nas widmo procesu sądowego, które, zgodnie z powszechnym mniemaniem, mogą trwać bardzo długo i znacznie odsunąć w czasie wyegzekwowanie przysługującej nam należności.

Wbrew temu popularnemu, pesymistycznemu poglądowi wcale tak być nie musi. Jeżeli roszczenie polega na uregulowaniu należności potwierdzonej jakimkolwiek dokumentem, istnieje możliwość wniesienia powództwa w postępowaniu nakazowym bądź upominawczym, co może znacznie przyśpieszyć sprawę w porównaniu do klasycznego postępowania sądowego.

Zagadnienia ogólne dotyczące postępowania nakazowego i upominawczego

Postępowanie nakazowe i upominawcze zaliczają się do kategorii tzw. postępowań odrębnych i jako takie posiadają pewne szczególne cechy, odróżniające je od „typowego” procesu sądowego. W stosunku do klasycznego postępowania posiadają one szereg zalet, umożliwiających stosunkowo łatwe i szybkie osiągnięcie celu którym jest uzyskanie prawomocnego orzeczenia. Należy zaliczyć do nich przede wszystkim:

dużo krótszy niż w zwykłym procesie czas trwania postępowania – w postępowaniu nakazowym i upominawczym nakaz zapłaty możemy uzyskać już po kilku tygodniach od wniesienia powództwa, natomiast w zwykłym postepowaniu może to trwać wiele miesięcy, a w skrajnym przypadku nawet i lat;

niższe koszty postępowania (w postępowaniu nakazowym) – opłata od pozwu w postępowaniu nakazowym wynosi ¼ wysokości opłaty wymaganej w postępowaniu zwykłym, w obu postępowaniach niższe może być także wynagrodzenie pełnomocnika procesowego;

trudniejsza droga odwoławcza dla pozwanego (w postępowaniu nakazowym) – od zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym pobiera się opłatę w wysokości ¾ opłaty od pozwu;

brak rozprawy i postepowania dowodowego – sąd wydaje nakaz zapłaty na posiedzeniu niejawnym, nie ma konieczności stawiania się w sądzie, konfrontowania się z pozwanym, przesłuchiwania świadków itd.; ma to bezpośredni wpływ na długość postępowania;

Zgodnie z ogólnymi przepisami dotyczącymi postępowania nakazowego i upominawczego, sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych.

W nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, aby w terminie oznaczonym w nakazie zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia. Nakaz zapłaty doręcza się stronom. Pozwanemu nakaz zapłaty doręcza się z odpisem pozwu, z odpisami załączników do pozwu oraz pouczeniem o terminie i sposobie zaskarżenia nakazu oraz skutkach jego niezaskarżenia. W praktyce, pozwany nie będzie wiedział o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu aż do chwili doręczenia mu nakazu zapłaty.

Terminy do wniesienia środka zaskarżenia są następujące:

dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce w kraju;
miesiąc od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce poza granicami kraju na terytorium Unii Europejskiej;
miesiąc od dnia doręczenia nakazu w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce na terytorium Unii Europejskiej;
trzy miesiące od dnia doręczenia nakazu, w przypadku gdy doręczenie nakazu ma mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej.

Jeżeli pozwany znajduje się na terytorium kraju, przede wszystkim powinniśmy zwrócić uwagę na dwa terminy: 14-dniowy termin do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym oraz miesięczny termin do wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym. Jeżeli w powyższych terminach nie zostanie wniesiony środek zaskarżenia, nakaz zapłaty staje się prawomocny, co uprawnia do uzyskania klauzuli wykonalności i przystąpienia do egzekucji zasądzonej należności.

Jest kilka „ale”

Postępowanie nakazowe i upominawcze stanowią szybki i (w przypadku postępowania nakazowego) stosunkowo tani sposób dochodzenia roszczeń, jednakże tylko w przypadku gdy pozwany, po otrzymaniu nakazu zapłaty nie podejmie działań na celu ochrony swoich interesów. Jeżeli bowiem wniesie on środek zaskarżenia od wydanego orzeczenia, sprawa zostanie skierowana do trybu zwykłego i będzie prowadzona na zasadach ogólnych. W konsekwencji całe postępowanie ulegnie wydłużeniu, mniej więcej o czas od wniesienia pozwu w postępowaniu nakazowym/upominawczym do momentu wniesienia zarzutów/sprzeciwu przez pozwanego. Na skutek wniesienia środka zaskarżenia przez pozwanego nakaz zapłaty traci moc.

Sprawy nie ułatwiają ponadto wprowadzone w 2019 r. przepisy dotyczące doręczeń komorniczych. Do tego czasu istniała tzw. fikcja doręczenia, wobec czego pozwany nieodbierający nakazu zapłaty działał na swoją niekorzyść, a powód po upływie terminu do wniesienia środka zaskarżenia przez pozwanego mógł inicjować postępowanie egzekucyjne. Natomiast od momentu wejścia w życie w/w nowelizacji, jeżeli pozwany nie odbiera korespondencji sądowej, nakaz zapłaty musi zostać doręczony przez komornika. Jeżeli komornik także zawiedzie, postępowanie ulegnie zawieszeniu, a następnie zostanie umorzone. Do umorzenia nie dojdzie jeżeli powód wystąpi do sądu o ustanowienie dla pozwanego kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, która będzie reprezentować przed sądem jego prawa. To on otrzyma odpis nakazu zapłaty wraz z pozwem, co w praktyce zawsze kończy się wniesieniem środka zaskarżenia, co automatycznie powoduje przedłużenie całego postępowania.

Postepowanie nakazowe

Jest to rodzaj postępowania gwarantujący największą skuteczność w dochodzeniu roszczeń, głównie pieniężnych. Można powiedzieć, że jest to swego postępowanie „premium” zarezerwowane wyłącznie dla tych podmiotów, które dostatecznie dobrze zadbały o swoje interesy przy zawieraniu z pozwanym stosunku cywilnoprawnego oraz w trakcie jego trwania. Wszczęcie postępowania nakazowego będzie zatem możliwe dopiero po spełnieniu określonych, wskazanych w Kodeksie cywilnym wymogów. Przede wszystkim, sąd wyda nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu:

dokumentem urzędowym;
zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;
wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu;

W praktyce sąd wymaga, aby do pozwu został dołączony dokument nie pozostawiający wątpliwości co do występowania po stronie pozwanego zobowiązania względem powoda. Wątpliwości te natomiast zostają rozwiane w momencie, gdy pozwany sam potwierdza, że dochodzone przeciwko niemu roszczenie faktycznie istnieje. Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Jeżeli dłużnikiem jest konsument, niezbędne jest przedstawienie wraz z pozwem umowy, z której wynika roszczenie zabezpieczone wekslem, wraz z deklaracją wekslową i załącznikami. W treści pozwu skierowanego przeciwko osobie fizycznej zamieszcza się oświadczenie o tym, czy roszczenie dochodzone pozwem powstało w związku z umową zawartą z konsumentem. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia, natomiast w razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu. Jak można zauważyć, wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla lub czeku nie powoduje, że nakaz zapłaty automatycznie traci moc, a wstrzymanie jego wykonania może nastąpić fakultatywnie na wniosek pozwanego.

W postępowaniu toczącym się po wniesieniu zarzutów powództwo wzajemne nie jest dopuszczalne. Nie można ponadto występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Można jednak, w przypadku zmiany okoliczności, żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego równowartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się możliwe jest nadto rozszerzenie powództwa o świadczenia za kolejne okresy.

Opłata od pozwu w postępowaniu nakazowym wynosi ¼ wysokości opłaty wymaganej w postępowaniu zwykłym

Postępowanie upominawcze

Postępowanie upominawcze co do zasady nie zapewnia takiej jak postępowanie nakazowe skuteczności, przejawiającej się w zakończeniu postępowania już na etapie wydania przez sąd nakazy zapłaty. Jednakże, jako nieobwarowane szczególnymi wymogami jest postępowaniem powszechnie dostępnym.

Sama konstrukcja postepowania upominawczego pozostaje w zasadzie niezmienna, tzn. opiera się na złożeniu pozwu wraz z dowodami i oczekiwaniu na wydanie nakazu zapłaty. Względem postępowania nakazowego występuje tu jednak kilka zasadniczych różnic. Wskazać przede wszystkim należy na opłatę sądową od pozwu, która nie została objęta swoistą „zniżką” do ¼ wysokości i należy ją wnieść w pełnej kwocie. Nie dotyczy to elektronicznego postępowania upominawczego, jednak jest to na tyle specyficzny rodzaj postępowania, że w celu zachowania przejrzystości niniejszej publikacji należy mu się odrębny artykuł.

Ponadto, w przypadku postępowania upominawczego nie istnieją szczególne wymogi dotyczące udowodnienia istnienia roszczenia. Wierzyciel nie musi zatem dysponować uznanym na piśmie przez dłużnika rachunkiem czy tez wekslem, a wystarczy jedynie wykazanie, że strony związały się określonym stosunkiem cywilnoprawnym oraz że z tego tytułu powstało po stronie dłużnika zobowiązanie. Należy jednak wskazać, iż w związku z faktem, że w tego rodzaju postępowaniu nie można co do zasady w stu procentach uwiarygodnić roszczenia za pomocą dokumentów, ustawodawca wprowadził katalog negatywnych przesłanek, uniemożliwiających wydanie nakazu zapłaty. Zgodnie z powyższym katalogiem, wydanie nakazu zapłaty nie będzie możliwe, jeżeli roszczenie jest oczywiście bezzasadne bądź też twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość. Ponadto, dotyczy to sytuacji, gdy zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego.

Ostatnią, nie mniej znacząca różnicą jest swoboda dłużnika we wniesieniu środka odwoławczego, objawiająca się w zwolnieniu w/w środka z jakichkolwiek opłat. Nie ma tu zatem elementu zniechęcającego w postaci obowiązku wpłacenia do sądu określonej sumy pieniężnej celem uchronienia się od uprawomocnienia się nakazu zapłaty oraz skierowania sprawy do rozpoznania z zwykłym trybie. W praktyce, szansa na utrzymanie się nakazy zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym jest dużo niższa niż w postępowaniu nakazowym, a wizja poniesienia wyższych kosztów w przypadku przegranej sprawy nie jest czymś, co skutecznie odstraszałoby dłużników od przeciągania sprawy.

Podsumowanie

Postępowanie nakazowe i upominawcze pozwalają szybko i łatwo uzyskać tytuł egzekucyjny w postaci nakazu zapłaty. Chcąc zwiększyć szanse na zakończenie sprawy już na tym etapie, wierzyciel powinien starać się zabezpieczyć swoje interesy i tak kształtować stosunki z drugą stroną, aby w razie jakichkolwiek problemów z uzyskaniem od niej umówionego świadczenia mógł on zainicjować postępowanie nakazowe. Często nie jest to jednak możliwe i pozostaje nam dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu upominawczym. Jednocześnie zawsze należy mieć na uwadze, że niezależnie od tego czy nakaz zapłaty zostaje wydany w postępowaniu nakazowym czy upominawczym, zawsze istnieje ryzyko wniesienia przez pozwanego środka odwoławczego, co spowoduje skierowanie sprawy do trybu zwyczajnego i wydłużenia całego postępowania.

▬ O mnie ▬

▬ Jesteśmy tutaj ▬

▬ Kontakt ▬