Adwokat Daniel Łudczak » Rękojmia - kiedy i jak z niej korzystać?

Powszechnie znane w społeczeństwie jest pojęcie gwarancji, a wielu z nas korzystało z niej, gdy zakupiona rzecz posiadała jakieś wady. Należy jednak zaznaczyć, że jest to swego rodzaju uprawnienie kupującego, o którego istnieniu bądź nieistnieniu decyduje sam producent rzeczy. W jego gestii leży również ustalenie zarówno przedmiotowego, jak i czasowego zakresu gwarancji. Należy jednak pamiętać, że niezależnie od niej istnieje instytucja rękojmi, dająca kupującemu szeroką uprawnień w przypadku gdy zakupiona rzecz jest wadliwa.

Rękojmia w przepisach

Rękojmia, w odróżnieniu od gwarancji została uregulowana przez ustawodawcę w przepisach powszechnie obowiązującego prawa, a dokładniej mówiąc w Kodeksie cywilnym. Istota rękojmi jest istnienie odpowiedzialności sprzedawcy względem kupującego w sytuacji, gdy rzecz sprzedana ma wadę. Zgodnie z art. 5561 kc wspomniana wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

1.   nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2.   nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3.   nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4.   została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na zwrot „w szczególności”, wskazujący iż powyższy katalog wad rzeczy nie jest zamknięty. Nie trzeba zatem zastanawiać się nad tym czy np. wada rzeczy, która wysłana została nam przez sprzedawcę, a po odpakowaniu okazało się że jest pęknięta, złamana, porysowana czy w inny sposób uszkodzona, daje się zakwalifikować do jednej z czterech wskazanych w ustawie przesłanek. W przypadku wystąpienia tego rodzaju wad również możemy skorzystać z rękojmi. Warto zaznaczyć, że zapewnienia o właściwościach czy celu do jakiego nadaje się dana rzecz nie muszą wychodzić bezpośrednio od sprzedawcy, od którego została ona zakupiona. Wystarczy bowiem, że o takich właściwościach zapewniano np. w reklamie w prasie, telewizji czy w internecie.

Uprawnienia kupującego

W przypadku wystąpienia wady kupującemu przysługują określone uprawnienia. Mianowicie może on złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. Kupujący może również z własnej inicjatywy żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady. Sprzedawca jest wówczas obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.

Warto być konsumentem

W szczególnie dobrej sytuacji znajdują się konsumenci, gdyż przepisy prawa stawiają ich w uprzywilejowanej pozycji. Istnieje bowiem domniemanie występowania wady w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego przy sprzedaży konsumenckiej. Wyraża się ono w ten sposób, że jeżeli kupującym jest konsument, a wada została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Powyższe domniemanie można obalić, jednak to sprzedawca musi wykazać w ewentualnym sporze sądowym, że nie odpowiada za powstanie wady, co z reguły jest problematyczne. Podobnie ma się sytuacja w przypadku wprowadzania ewentualnych modyfikacji zakresu odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Co do zasady, strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jednakże, jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w określonych przypadkach. W ramach przypomnienia, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Chodzi więc o przysłowiowego Kowalskiego, który przyszedł do sklepu żeby coś kupić. Konsumentem nie będzie natomiast m.in. przedsiębiorca, który dokonuje zakupu towaru służącego do prowadzenia działalności, jak np. różnego rodzaju produkty spożywcze, art. gospodarcze, urządzenia, maszyny, pojazdy czy nawet nieruchomości.

Brak wiedzy podstawą roszczeń

Należy pamiętać, że sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Kupujący zatem może skorzystać ze swoich uprawnień jedynie wtedy, gdy nie miał świadomości istnienia wady w chwili zawierania umowy bądź też wada ta ujawniła się dopiero po jakimś czasie.

Przedawnienie praw z rękojmi

Jeżeli chodzi o wspomniany już czas, ustawodawca wprowadził określone terminy po upływie których nie można dłużej dochodzić uprawnień z tytułu rękojmi. Jest to powszechne rozwiązanie legislacyjne (przedawnienie) mające na celu zapewnienie pewności obrotu prawnego i ochronę zobowiązanego przez nieograniczonym w czasie ryzykiem wystąpienia przeciwko niemu z roszczeniem, nawet po wielu latach od zawarcia umowy z kupującym. Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości - przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Wskazać w tym miejscu należy na dość istotną zmianę w przepisach, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2023 r. Do tego czasu, jeżeli kupującym był konsument a przedmiotem sprzedaży była używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy mogła zostać ograniczona nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu. Aktualnie przepis ten już nie obowiązuje, co oznacza, iż niezależnie od tego czy sprzedaż dotyczyła rzeczy ruchomej nowej bądź używanej, rękojmia zawsze będzie wynosić dwa lata. Powyższe potwierdza prokonsumencki kierunek zmian w krajowym ustawodawstwie. Idąc dalej, roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem lat dwóch bądź pięciu - w zależności od tego czy chodzi o rzecz ruchomą czy nieruchomość. W powyższych terminach kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej. Jeżeli kupujący żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, bieg terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady. Co szczególnie istotne, upływ terminu do stwierdzenia wady nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił.

Podsumowanie

Rękojmia jest zatem instytucją dającą kupującemu szeroką gamę uprawnień, z których warto skorzystać w przypadku wystąpienia wad w nabytej przez nas rzeczy. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż obowiązek realizacji uprawnień z rękojmi spoczywa na sprzedawcy, natomiast w przypadku gwarancji leży on po stronie producenta. Dlatego też, zgłaszając wadę rzeczy w sklepie, w którym dokonaliśmy zakupu prawie nigdy nie usłyszymy o realizacja prawa rękojmi. Sprzedawca bowiem, aby oszczędzić sobie samemu trudu, niejako z automatu zainicjuje procedurę gwarancyjną i przekaże sprawę bezpośrednio do producenta rzeczy, co może wydłużyć proces reklamacji. Jednakże zaopatrzeni w odpowiednią wiedzę możemy zadziałać na swoją korzyść i poprosić o realizację uprawnień bezpośrednio z rękojmi. Zawsze warto jednak najpierw zapoznać się z uprawnieniami przysługującymi z gwarancji, które niekiedy mogą być dla nas korzystniejsze.

▬ O mnie ▬

▬ Jesteśmy tutaj ▬

▬ Kontakt ▬